Bekijk hier de samenvattingen van alle deelsessies tijdens de Nacht van de Lobbyist 2024
Heb je tijdens de Nacht van de Lobbyist een deelsessie gemist waar je graag meer over had willen weten? Geen zorgen, hieronder vind je de samenvattingen van alle deelsessies tijdens de Nacht van de Lobbyist!
Heerst Big Tech In Brussel? De Invloed Van Bedrijven Zoals Amazon En Facebook In De EU
Tijdens deze deelsessie bespraken Evelien Willems (Universiteit Antwerpen), Bram Vranken (Corporate Europe Observatory) en Nando Kasteleijn (Techredacteur NOS) de invloed van Big Tech bedrijven in Brussel. Vranken lichtte toe dat de grote economische macht van deze bedrijven gepaard gaat met veel politieke invloed die zeer lastig te beteugelen is. Daarbij lijkt het innovatieargument in Brussel vaak zwaarder te wegen dan het privacy argument. Alhoewel de Europese Unie de afgelopen jaren diverse wetgevende initiatieven heeft genomen om dit in te perken, lijkt de consument daar nog weinig van te (kunnen) merken, aldus Kasteleijn. Bovendien loopt de Europese wetgeving vooral achter de feiten aan. Volgens Willems is er sprake van een ongelijk speelveld: Big Tech innoveert razendsnel en besteedt steeds meer geld aan zijn lobby, daar zijn overheidsinstanties en NGO’s niet tegen opgewassen. Is Big Tech dan simpelweg te groot om te reguleren? Willems, Vranken en Kasteleijn zijn het erover eens dat de EU zich daar niet bij mag neerleggen en dat regelgeving cruciaal is om monopolies te doorbreken.
De Kracht Van Coalities In Agendasetting
Simon Otjes (Universiteit Leiden) trapte de sessie af door vanuit zijn perspectief als politicoloog een licht op de meerwaarde van coalitievorming te laten schijnen. Zijn standpunt: wetenschappers zijn verdeeld over de succeswaarde van coalities. Zowel Lex Staal (Sociaal Werk Nederland) als Carla van Laer (Nationaal Kanker Collectief) probeerden vanuit hun ervaringen dit te weerleggen, en aan te tonen waarom coalitievorming wel degelijk van meerwaarde is. Lex Staal betoogde dat er in feite te veel belangenorganisaties bestaan. Die zijn vaak ingericht op basis van één issue. Dat werkt niet in coalities, omdat coalities juist werken vanuit de inhoud. Carla van Laer haakte hier op in, door te stellen dat er sprake is van een nieuwe trend in coalitievorming. In toenemende mate worden coalities namelijk gevormd met als startpunt het formuleren van een gezamenlijke inhoud. Met een gezamenlijke agenda als vertrekpunt worden mensen uitgedaagd om buiten de eigen organisatie een groter, gedeeld belang te identificeren. Voorheen hielden belangenorganisaties zich juist vast aan hun eigen specifiek issue – waardoor zij vooral hun eigen belangen vertegenwoordigden in coalities. Lex Staal gaf een sprekend voorbeeld: ‘Eén van de lastigste opgaves in het opstellen van een gezamenlijke brief vanuit een coalitie van partijen, was het verzamelen van alle logo’s’.
De coalities van de toekomst zijn geen ‘logoparades’ meer. In plaats daarvan is er een trend waarbij mensen elkaar steeds meer op de inhoud willen vinden. Simon Otjes deelde deze observatie, maar benoemde dat in aanvulling daarop de kracht van een persoonlijk verhaal of een one-issue benadering niet onderschat moet worden.
Ongekende Belangen
In deze sessie hadden Caelesta Braun (Universiteit Leiden) en Albert Jan Kruiter (Instituut voor Publieke Waarden) een inspirerend gesprek over ongekende belangen in de uitvoering: welke maatschappelijke belangen blijven uit het zicht van politiek en bestuur en waarom? Hoe maken we ze dan wel zichtbaar en hoe zien effectieve oplossingen eruit? Voorbij de morele dimensie van deze vraagstukken, gaat het volgens beide sprekers óók om gedegen kennis van het openbaar bestuur, en hoe je daar op in moet spelen namens deze maatschappelijke belangen en kwetsbare individuele burgers.
Als er meer dingen tegelijk spelen is dat voor hen heel lastig, omdat ze met meer overheidsinstanties tegelijk te maken hebben, en niemand meer het overzicht heeft. Door verkokering en de participatiemaatschappij is de overheid heel geïndividualiseerd naar burgers gaan kijken. Het Instituut voor Publieke Waarden probeert dat complete beeld te herstellen met actieonderzoek. Albert Jan Kruiter pleitte daarbij voor collectieve oplossingen bij problemen van kwetsbare burgers.
Filosofisch Nachtgesprek
Tijdens het sfeervolle filosofische nachtgesprek zijn onderzoekers Willeke Slingerland en Joost Berkhout met elkaar in gesprek gegaan over het openbaar bestuur, de netwerken die bestuurders hebben en tegelijkertijd ook de blinde vlek bij diezelfde bestuurders over de impact van die netwerken op persoonlijke percepties en politieke integriteit. Willeke Slingerland maakt zich zorgen over de vervulling van de functie van politiek ambtsdrager. “De Nederlandse burger heeft te lang blind vertrouwen gehad dat de overheid altijd goed en moreel zal functioneren. Zie het voorbeeld van de Toeslagenaffaire of de gaswinning in Groningen, waar heel andere commerciële belangen speelden dan de publieke zaak.’’
In Gesprek met Farid Azarkan
Een heel verfrissend gesprek met een gedreven politicus en begenadigd verteller. Azarkan had als oud top-ambtenaar bij het Rijksvastgoedbedrijf ook met lobbyisten te maken (‘Ook ik werd belobbyd, soms op de gekste plekken’), maar voelde zich als Kamerlid vaak óók lobbyist. ‘De belangrijkste vraag die je jezelf moet stellen: waar lobby je voor? En de manier waarop je het brengt: eerlijk, transparant.’ Een andere take- away: wees als lobbyist ook actief als de zon wel gewoon schijnt. Anders gaan mensen je associëren met slecht nieuws.
Desinformatie: intentioneel of consequentioneel?
Journalist en filosoof René de Monchy nam ons mee in de wereld van desinformatie. Een definitie van desinformatie is nog niet zo eenvoudig: volgens De Monchy is dit soort informatie niet per definitie onwaar, inaccuraat of met opzet misleidend. De afgelopen jaren lijken desinformatie en nepnieuws een steeds grotere plek in onze samenleving te krijgen. De Monchy betoogde dat het probleem van desinformatie samenhangt met de steeds hogere tijdsdruk. In de journalistiek kost het tijd om het hele plaatje helder te krijgen. Door de snelheid van de nieuwe media staan journalisten voor de vraag wat belangrijker is: getting it first or getting it right? Die spanning werkt desinformatie in de hand. De Monchy wees hierbij op het verschil tussen intentie en consequentie: is er opzet in het spel? Liggen er kwade bedoelingen aan ten grondslag? Of is onjuiste of onvolledige informatie het gevolg van storytelling en een verschil in interpretatie? De ethische spiegel die De Monchy ons voorhield, gaf zeker verder stof tot nadenken.
De Brug slaan naar de Burger
Dagelijks melden 2300 burgers zich bij het Juridisch Loket voor aanvragen van juridische hulpverlening. Volgens Rob Janssen (Juridisch Loket) zegt dat aantal iets over de complexiteit van de publieke dienstverlening in Nederland, die in zijn ogen te ingewikkeld is geworden voor de burger. Diana Starmans (Sociale Verzekeringsbank, SVB) deelde bijvoorbeeld dat publieke dienstverleners naast signalen opvangen van burgers vanuit hun positie ook een agenderende rol kunnen spelen via het signaleren van schurende wet- en regelgeving. Nadine Raaphorst (Universiteit Leiden) deelde in dit kader haar inzichten over de term maatwerk in het contact tussen burger en overheid. Een terugkerend probleem is dat er bij het implementeren van maatwerk in het beleid geen sprake is van een integrale visie. Daardoor komt de uitvoerbaarheid in het gedrag – en daarmee de kwaliteit van de dienstverlening.
Esmé Wiegman (Valente) merkte op dat er in de discussie over de relatie tussen burger en overheid een steeds belangrijkere rol weggelegd lijkt voor het maatschappelijk middenveld als constructieve tegenkracht.
De sessie werd afgesloten met de boodschap dat het aan politiek, ministeries en publieke dienstverleners is om het mensbeeld centraal te houden in het vormen van beleid, en via het vereenvoudigen van regelgeving ook regeldruk weg te nemen.
Polderen tussen Bestuurslagen
In de deelsessie ‘Polderen tussen bestuurslagen’ zijn Caspar van den Berg (Eerste Kamer, Rijksuniversiteit Groningen), Leonard Geluk (VNG) en Rien Fraanje (IPO) in gesprek gegaan over samenwerking tussen verschillende bestuurslagen, en de moeilijke financiële en interbestuurlijke verhoudingen op dit moment. Leonard Geluk benoemde dat ‘polderen tussen bestuurslagen lastig is aangezien de VNG vaak als lobbyorganisatie wordt gezien in plaats van een medeoverheid’. Rien Fraanje ging dieper in op de uitdagingen voor het IPO, en specifiek de verschillen tussen provincies. Het rijk behandelt bijvoorbeeld de woningbouwopgave als een geheel, terwijl de opgaven tussen provincies verschillen: Noord-Holland heeft een andere opgave dan Maastricht. Na afloop werd opgeroepen om bij het maken van wetgeving die Nederlanders raken, alle bestuurslagen mee te nemen.
Kinderrechten als fundament voor Beleid?
In deze sessie werd allereerst het punt aangehaald van artikel 26 in het internationaal kinderrecht, dat bepaalt dat kinderen recht hebben op financiële hulp van de overheid. In dit kader verwees Carrie van der Kroon (Defence for Children) naar de situatie waarbij ouders die in schulden zitten afgesloten worden van het waternet, wat uiteraard ook kinderen treft, en wettelijk gezien niet mag. Rowie Stolk (Universiteit Leiden) stipte hierbij aan dat zelfs juridische overwinning niet altijd tot verandering leiden. Naast procederen is het volgens haar belangrijk lobby-strategieën toe te passen, zoals brede coalitievorming. Ook de kinderrechtentoets kwam uitgebreid aan bod, waarbij werd aangestipt hoe deze toets ambtenaren verplicht stil te staan bij de belangen van kinderen (en hun bestaanszekerheid), en opgemerkt werd dat deze toets ook juridische procedures zou kunnen vermijden.
Maatschappelijk verantwoord lobbyen
In de deelsessie Maatschappelijk verantwoord lobbyen deed de zaal mee aan een interactief ‘lijndebat’. In een soort stoelendans gaven de deelnemers in de zaal aan of ze het eens of oneens zijn met een aantal stellingen, die toegelicht werden door Bert Fraussen (Universiteit Leiden). De meerderheid in de zaal is het ermee eens dat een lobby nooit volledig transparant kan zijn. Panellid Johan Barnard (APG) noemt als voorbeeld dat bedrijfsgeheimen soms worden gedeeld met de overheid. Verder moeten deze echter wel vertrouwelijk blijven. In reactie op een andere stelling, “Er zijn in Nederland te weinig organisaties die lobbyen voor het publiek belang”, zegt panellid Rogier Krabbendam dat hij voor VNO-NCW West lobbyt voor een specifiek belang; “Het is daarbij niet onze rol om te lobbyen voor het publiek belang”. Hij werpt de vraag op wat het ‘publiek belang’ eigenlijk is. Ook panellid Mara van Waveren (Stichting Lobby Lokaal) vind dit een complex maar belangrijk debat. Ze stelt onder meer dat de ‘polder’ weliswaar goed werkt goed voor de partijen die aan tafel mogen, maar dat niet iedereen uitgenodigd wordt om mee te praten.
